Νεότεροι Χρόνοι-Τούρκοι

Οι τούρκοι πρωτοεμφανίστηκαν στη Μακεδονία το 1331 μ.Χ. και αποβιβάστηκαν στη Θεσσαλονίκη, απέτυχαν, τη δεύτερη φορά το 1345 μ.Χ., το πέτυχαν, κυρίευσαν την Πόλη. Η Κωνσταντινούπολης δεν ήταν σε θέση να βοηθήσει. Αυτή την ευκαιρία εκμεταλλεύτηκαν και οι Σέρβοι - Σλάβοι, αλλά το 1352 οι Τούρκοι νικούν τους Σέρβους και κυριεύουν την Μακεδονία. Η Θεσσαλονίκη αμύνεται μέχρι το 1430, οπότε κυριεύεται από τον Σουλτάνο τον Μουράτ τον Β΄, ενώ την Κωνσταντινούπολη την κατέλαβαν το έτος 1453, 29 Μαΐου, ημέρα τρίτη και φαρμακερή. Τότε κυριεύτηκε και η Δυτική Μακεδονία. Τα μέρη τα δικά μας, το χωριό μας, η Κόνιτσα, το 1417. Πολύ βάναυσα φέρθηκαν οι Τούρκοι προς τους χριστιανούς της πατρίδας μας αλλά και προς τους προγόνους μας Κιρασοβίτες-τισσες. Ακολούθησαν πολλές πιέσεις, διώξεις, βασανισμοί, των κατακτητών, κυρίως των ληστών και Τουρκαλβανών, που ήταν οι εξισλαμισθέντες πληθυσμοί βόρεια του Γενούσου ποταμού οι Γκέγκηδες.

Οι πηγές είναι πολύ μικρές, λίγες για την μεσαιωνική ιστορία της Ηπείρου και φυσικά το τόπου μας, του χωριού μας.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η χώρα βρισκόταν στο περιθώριο των ιστορικών εξελίξεων. Η Ήπειρος αποτελούσε απομακρυσμένη επαρχία. Μόνο κατά τον 12ο αιώνα, άρχισε να αναζωογονείται ιστορικά, ιδίως όταν το έδαφος της Ηπείρου έγινε μέγα ελληνικό κράτος, το γνωστό ως το «Δεσποτάτο της Ηπείρου».

Το 1082 ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Αλέξιος ο Α΄ νικήθηκε από τους Νορμανδούς και έφυγε για την Κωνσταντινούπολη, οπότε η Ήπειρος, τα μέρη μας έπεσαν στην κυριαρχία των Νορμανδών και (είχε γραφεί σχετικά προηγούμενα). Την εποχή αυτή 1100-1200 μ.Χ. είναι πολύ πιθανό να έχει καταστραφεί και το «παλιομονάστρι» το Κιρασοβίτικο, όπως ισχυρίζεται και ο φίλτατος Κιρασοβίτης Γιώργος Κωταδήμου.

Το 1204, ιδρύθηκε το «Δεσποτάτο της Ηπείρου», όταν η Κωνσταντινούπολης καταλήφθηκε από τους Σταυροφόρους της 4ης Σταυροφορίας, για απελευθέρωση των Αγίων Τόπων. Το «Δεσποτάτο» τούτο, ήταν ανίσχυρο, είχε πολλά τεμάχια, δεν ήταν ενιαίο κράτος όλα τα χρόνια που κυριάρχησε πέρασε από πολλές σοβαρές κρίσεις και έριδες - φιλονικίες. Μέχρι και οι Ηπειρώτες έστειλαν πρέσβεις στη Σερβία, στον Συμεών που ήταν στη Θεσσαλία να στείλει πρόσωπο ικανό ώστε να αναλάβει το «Δεσποτάτο της Ηπείρου», πράγμα που αποδέχτηκε (άλλο που δεν ήθελε, δώρο εξ ουρανού ήταν). Έστειλε το γαμπρό του τον Θωμά (1367-1384) μ.Χ. που σύζυγο είχε την Αγγελική Παλαιολογίνα με συνοδεία περίπου 5.000 άνδρες, συγγενείς, φίλους, στρατιωτικούς. Στην αρχή έδειξε καλός, αλλά γρήγορα έδειξε τον κακό του εαυτό. Κίνητρό του ήταν η εξασθένιση των Ελλήνων και ενίσχυση των Σέρβων. Υποχρέωσε τις χήρες γυναίκες των Ελλήνων να παντρεύονται Σέρβους, να δίνει τις ιδιοκτησίες τους στους Σέρβους και υποχρεωτικά τα σέρβικα ονόματα στα ελληνικά τεμάρια. Να λοιπόν ο λόγος, η αιτία που στο χωριό μας έμειναν μέχρι σήμερα πολλά σλάβικα τοπωνύμια. Μια άλλη εκδοχή είναι ότι η καταστροφή του «Παλιομανάστρι» της Γρέμασης, να έγινε τους χρόνους αυτούς, του τρομερού «Δεσπότη», Θωμά γιου του Πρελούμπου.

Η Πίνδος όμως κατά την περίοδο αυτή, φαίνεται ότι λόγω του εδάφους και των παρθένων δασών δεν δοκίμασε τα βασανιστήρια των κατοίκων των πόλεων. Αυτή έμεινε ελεύθερη, πολλά ήταν τα χωριά της Πίνδου που δεν υποδηλώθηκαν. Ένα από αυτά και το Κιράσοβο, άσχετα αν μετά το θάνατο (1822) του Αλή Πασά των Ιωαννίνων επιβλήθηκε, για λόγους ασφάλειας το «αγαλίκι».

Επί εποχής Αλή Πασά (1744-1822) το κράτος του έφτανε μέχρι τα Γρεβενά, δηλαδή στο βιλαέτι των Γρεβενών. Λόγω της μεγάλης κτηνοτροφίας που είχαν τα μέρη μας θεωρούνταν πλούσια, και αυτό προκύπτει από «τα κατάστιχα του Αλή». Οι κάτοικοι των πόλεων και του κάμπου για να αποφύγουν την δουλεία, κατέφευγαν στα βουνά της Πίνδου και του Ολύμπου. Οι Έλληνες ως «κλέφτες» και οι Σέρβοι ως «χαϊντούκοι» κατέφευγαν σ’ αυτά για να υπερασπιστούν τους ομοεθνείς και ομόθρησκούς τους που καταδυναστεύονταν και να εκδικηθούν το αίμα των νέων εθνομαρτύρων, ή για να προλάβουν τις καταπιέσεις, τις εξομώσεις, τα κακουργήματα.

Πρώτα ο Σουλτάνος Σελήμ ο Α΄ (1512-1520) διαίρεσε όλη την πεδινή Ελλάδα σε 17 καπετανάτα, σκοπός των οποίων ήταν η καταπολέμηση των ορεσίβιων κλεφτών και ληστών. Το ίδιο έκανε και ο επόμενος Σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Β΄ (1520-1566), που έκανε πολλούς πολέμους αλλά δεν μπόρεσε να υποτάξει τους «κλέφτες». Για τους λόγους αυτούς εξαναγκάστηκαν οι Τούρκοι να παραχωρήσουν ένα είδος στρατιωτικής αυτονομίας στους Ηπειρώτες της Πίνδου, που έγινε ύστερα από συμφωνίες. Οι Έλληνες ανέλαβαν την υποχρέωση να υπερασπίζουν τα σύνορα κατά τις επιδρομές των Αλβανών ληστών και να μην πειράζουν τους Τούρκους του κάμπου και των πόλεων. Τούτη η συμφωνία επικυρώθηκε και με φιρμάνι το 1535, το οποίο όριζε ακόμη και τις έδρες των «καπετανάτων» αυτών, π.χ. Σερβίων Κοζάνης, Ελασσώνας, Μετσόβου, και Γρεβενών. Το δικαίωμα τούτο έλαβαν αργότερα ολόκληρα χωριά που ονομάστηκαν ΕΛΕΥΘΕΡΟΧΩΡΙΑ, και που βρίσκονταν σε καίρια σημεία διαβάσεων, κλεισουριών, δερβενίων, ποταμών κτλ. Το χωριό μας, το ΚΙΡΑΣΟΒΟ ή ΚΕΡΑΣΟΒΟ, δεν έλαβε τέτοιο προνόμιο, είχε όμως σε στιγμές αναγκαίες, τα λεγόμενα «καταφύγια», τα οποία ήταν απρόσιτα και απόκρυφα φυσικά τοπία, π.χ. «Σαμάρι - δέντρο» απέναντι από Άγιο Θεοδόση, «Ντίσινο» κτλ. Εκεί κατέφυγαν τα γυναικόπαιδα σε καιρό ανάγκης πολέμου (ιδέ τοπωνύμια). Αυτή την οργάνωση της Πίνδου, την διάλυσε ο Αλή πασάς περί το 1800. Αφού έκαμε αυτό, άρχισε πόλεμο εξόντωσης των καπεταναίων, των αρματολών και των κλεφτών της Πίνδου και των Γρεβενών γιατί είχε πληροφορίες ότι αυτοί ετοίμαζαν γενική εξέγερση των Ελλήνων κατά των Τούρκων. Έτσι όμως περιορίζονταν η ανεξαρτησία των καπεταναίων, παρ’ ότι είχαν επίσημη αναγνώριση από το Σουλτάνο για τα αρματπλίκια τους. Δεν το δέχτηκαν και έτσι άρχισαν σφοδροί αγώνες εναντίον του Αλή πασά για να διατηρήσουν την εξουσία τους και την ελευθερία τους. Τα Γρεβενά είχαν 15.000 κλέφτες-αρματολούς, με αρχηγούς π.χ. Τόσκα, Τίτσα, Ζιακούς, Σκυλοδημαίους, Μακραίους, Μπουκοβάλα κ.ά.

Τη χαραυγή του 17ου αιώνα (1600) το 1611 έχουμε την πρώτη ηπειρωτική εξέγερση με αρματολό τον Μητροπολίτη Τρίκκης (Τρικάλων), Διόνυσο Β΄, ο οποίος ονομάζονταν Φιλόσοφος ή Σκυλόσοφος, που κατέλαβε τα Γιάννινα, αλλά τελικά υπέκυψε και συλληφθείς από τους Τούρκους στην κρυψώνα του στο Κάστρο των Ιωαννίνων, εγδάρη ζωντανός από τους Εβραίους. Τα τούρκικα αντίποινα υπήρξαν τρομακτικά για την εξέγερση αυτή. Από την εποχή αυτή οι Ηπειρώτες, αλλά και οι Κιρασοβίτες, γνώρισαν ολόκληρο το «μεγαλείο» της τούρκικης βαναυσότητας, π.χ. βασανισμούς, βιασμούς, δολοφονίες, λεηλασίες σπιτιών, εκκλησιών, μοναστηριών, βαριά φορολογία, μαζικούς εξισλαμισμούς (Σπαχήδες).

Σ’ αυτά εδώ τα γεγονότα οφείλεται και η μη συνέχιση των δωρεών-αφιερωμάτων των προγόνων μας Κιρασοβιτών στην Ιερά Μονή του Αγίου Νικάνορα της Ζαμπάρδας Γρεβενών, μετά το 1692. Το δε 1625-1627, είχε ενσκήψει στα μέρη μας και στην Ήπειρο επιδημία πανώλης και μεγάλος αριθμός κατοίκων απέθανε. Ήρθε φτώχεια, ανέχεια, ανασφάλεια και πολλοί εξαναγκάσθηκαν να εξισλαμισθούν. Στο χωριό μας, παρ’ όλα αυτά που συνέβαιναν τους χρόνους αυτούς, δεν παρατηρήθηκε ούτε ένα περιστατικό εξισλαμισμού. Όλες οι οικογένειες του χωριού μας ήταν χριστιανικές, σε σύγκριση με τη Στράτσιανη (Πύργος) που υπήρχαν πολλές οικογένειες εξισλαμισμένες.
Ισχυρότατο αντίρροπο την εποχή αυτή, υπήρξε το φωτεινό έργο των εθνομαρτύρων που αγωνίσθηκαν σθεναρά, τόσο για τη διαφύλαξή της χριστιανικής πίστης, όσο και για την τόνωση της εθνικής μας συνείδησης, αναπτέρωσης του εθνικού φρονήματος για την εθνική εργήγορση ολόκληρου του υποδουλωμένου ελληνισμού. Τέτοιοι εθνομάρτυρες υπήρξαν ο επίσκοπος Χιμάρας-Δέλβινου ΤΕΡΠΟΣ και φυσικά ο Κοσμάς ο ΑΙΤΩΛΟΣ. Η παρουσία του πάτερ Κοσμά στο ηπειρώτικο στοιχείο, προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό. Τα κηρύγματά του, απλά και κατανοητά, βρίσκαν μεγάλη απήχηση στις σκλαβωμένες ψυχές των Ηπειρωτών και των προγόνων μας Κιρασοβιτών. Στην τέταρτη περιοδεία του στα μέρη μας ο πατέρας Κοσμάς, πέρασε και από το χωριό μας γύρω στα 1780, και ίδρυσε το δημοτικό μας Σχολείο (ίδετε λήμμα πολιτισμός). Διδαχή του ήταν πάντοτε η δημιουργία σχολείων, η μόρφωση των παιδιών, η εύρεση δασκάλων, κανένα χωριό δίχως σχολείο και δάσκαλο. Γι’ αυτό και οι κάτοικοι πρόθυμα συνείσφεραν με μεγάλα ποσά την ίδρυση σχολείων και εκκλησιών. Για την αξιοποίηση αυτών των χρημάτων συστήθηκαν Σύλλογοι-Αδελφότητες σε κάθε χωριό - κωμόπολη.